سوفسطائیان (Sophists):

به دلیل چرخش اجتماعی به سمت قدرت سیاسی و مطالعه فن بیان، شگفت نبود که گروه بعدی فیلسوفان، به معنای واقعی کلمه فیلسوف نبودند، بلکه زبان آورانی بودند که به سوفیست ها یا سوفسطائیان (( آدم های خردمند )) معروف شدند.

آنها از شهری به شهر دیگر می رفتند و بابت سخنرانی های خود حق الزحمه دریافت می کردند. سخنرانی هایی نه در باب چیستی واقعیت یا حقیقت، بلکه درباره ی ماهیت قدرت و مسلک.

افلاطون و ارسطو درباره ی سوفسطائیان مطالب زیادی نوشته اند، و براساس تصویری که برای ما بر جای نهاده اند:
در این دوره نه فقط شک باوری بلکه بدبینی (cynicism) به دستور روز بدل شده بود.

دمکریتوس (Democritus):

دقیقا به این دلیل که دیدگاه آناکساگوراس انسان ریخت بود. برای جانشینان او بیش از حد اسطوره ای به شمار می آمد. اینان گروهی فیلسوف بودند که تحت رهبری لئوکیپوس (حدود 460 ق.م - ؟) و دمکریتوس (حدود 460 – 370 ق.م) به اتمیست ها (atomists ) معروف بودند.
آن ها جهان را متشکل از اجزای مادی می دانستند که خود از گروه هایی از (( اتم ها )) تشکیل شده بودند. واژه ی یونانی (atom) به معنای ( تقسیم ناپذیر ) یا چیزی است که نمی توان آن را شکافت.
دمکریتوس هر اتم را به قطعه ی کوچمی از هستی پارمنیدی تبدیل کرد (خلق نشده، از بین نرفتنی، ازلی، تقسیم ناپذیر و بدون (( سوراخ )) ) که حول فضایی خالی حرکت می کند و مسیرهایی مطلقا مشخص را می پیماید که با قوانین اکیدا طبیعی تعیین شده است.
لذا برخلاف دیدگاه پارمنیدس، فضای خالی و حرکت هر دو واقعی اند. به علاوه، حرکت و فضا مانند خود اتم ها طبیعی و پایه ای اند. و به تحلیلی بیشتر نیاز ندارند. این سکون است که به توضیح نیاز دارد، نه حرکت، و تبیین دمکریتوس مانند هراکلیتوس این است که:
(( سکون نوعی توهم است ))
به این ترتیب در سال 370 ق.م فلسفه ی یونانی وارد عرصه ی کاملی از ماده گرایی (Materialism) و جبر باوری (Determinism) شد.
در جهان چیزی جز اجرام مادی در حال حرکت وجود نداشت، که برکنار از هر گونه آزادی، ضرورت بر آن حکومت می کرد.
دستاورد فلاسفه ی پیش سقراطی چه بود؟ از طریق آن ها بود که نوع ویژه ای از تفکر، خود را از قید اجداد اسطوره ای و دینی رها ساخت، و روش و محتوای خاص خویش را به وجود آورد. (نوعی از تفکر که به زودی به آن چیزی تبدیل شد که امروزه آن را با عنوان علم و فلسفه می شناسیم)

آناکساگوراس (Anaxagoras):

کثرت گرای بعدی، آناکساگوراس (حدود 500 - 428 ق.م) اهل کلازومنا(Clazomenae) واقع در نزدیکی میلتوس، نظریه ی امپدوکلس را بیش از حد ساده انگارانه یافت.
وی (( بزرهای بی پایان ))(infinite seeds) را جایگزین (( چهار ریشه )) کرد. هر یک از این بزرها چیزی شبیه به یکی از عناصر شیمی امروز است، لذا این نظریه از جهاتی بسیار نو به نظر می رسد. هر یک از اشیاء موجود در جهان حاوی بذرهایی از همه یعناصر است، و در هر یک از آن ها بذر یک عنصر غلبه دارد.
(( در همه ی چیزها بخشی از هر چیز هست...زیرا چگونه ((مو)) می تواند از (( نه مو )) به وجود آید؟ با گوشت از نه گوشت؟ ))
آناکساگوراس با امپدوکلس موافق بود که برای توضیح حرکت و تغییر، وجود نیروهایی ضرورت دارد، اما یک نیروی ذهنی به نام نوس(Nous) یا ذهن را به جای دو نیروی اسطوره ای عشق و کشمکش قرار دارد.
این فرض به معنای آن بود که کائنات براساس یک نظم هوشمند و عقلانی سامان یافته است. (( نوس)) آناکساگوراس تقریبا شبیه به خدایی است که چیزها را از بذرها یا عناصر خلق می کند.
به علاوه، دنیاه های جاندار و بی جان با هم فرق دارند، زیرا دنیای جاندار در درون خود حاوی نوس است که اصلی خود سامان بخش است، حال آن که دنیای بی جان از بیرون توسط نوس سامان می یابد.
خود نوس به لحاظ کیفی در همه جا یکسان است، اما توانایی های اش را ماهیت پیکری که حاوی آن است تعیین می کند. انسان ها هوشمندتر از هویج ها نیستند، اما بدلیل داشتن زبان، انگشتان مقابل یکدیگر و پاها می توانند کارهای بیشتری انجام دهند. ( اگر شما مثل هویج یک ریشه ی صاف و تیز بودید نمی توانستید خیلی هوشمندانه عمل کنید)
توجه داشته باشید که آناکساگوراس اولین فیلسوفی است که به روشنی مرز میان ماده ی (( زنده )) و (( مرده )) را از هم تفکیک می کند.
مفهوم انسان ریخت نوس، برای دو تن از مهم ترین فلاسفه ی بعدی یونان، یعنی سقراط و ارسطو، امید بخش به نظر می رسید، اما در نهایت آن ها را نومید کرد.
سقراط می گوید:
که در آغاز این فکر را هیجان انگیز یافته، اما در پایان به این نتیجه رسیده که هیچ معنایی ندارد.
ارسطو نیز می گوید:
آناکساگوراس همچون انسانی هوشیار در میانه ی عده ای حراف ضعیف یک سروگردن از دیگران بلندتر است.
اما بعدا از آناکساگوراس نومید شد و اعلام کرد که:
((او از منطق همچون فرشته ی نجاتی(deus ex machina) برای ساخته شدن جهان استفاده می کند، و هنگامی که نمی تواند دلیل ضروری چیزی را بیان کند، پای کنطق را به میان می کشد، اما در همه ی موارد دیگر، رویدادها را به هر چیز دیگری غیر از منطق نسبت می دهد.))

امپدوکلس (Empedocles):

گروه بعدی فلاسفه به کثرت گرایان(pluralists) معروف اند، دقیقا به این دلیل که نمی توانستند سکون یکپارچه ی هستی پارمنیدس را بپذیرند. بنابراین، آ ها ناگزیر به این باور رسیدند که واقعیت غایی، نه فقط یک چیز، بلکه تکثری از چیزها است.
نخستین فرد این گروه امپدوکلس ( ؟ - تا حدود 440 ق.م)، شهروندی از کلنی یونانی آکراگاس(Aeragas) واقع در جزیره ی سیسیل بود. او عقیده داشت که هر چیزی متشکل از ساده ترین اجزاء چهار عنصر است: (( آتش، هوا، خاک، و آب )). او این عناصر را (( چهار ریشه )) نامید.
اما در مقابل نقد حرکت توسط زنون، امپدوکلس برای توضیح تغییر و حرکت، طرح دو نیرو را لازم می دانست.
این نیروها (( عشق و کشمکش )) بودند. عشق نیروی وحدت است که چیزهای بی ارتباط را گرد هم می آورد تا فرآیند های تازه ای تولید کند، و کشمکش نیروی ویرانگری است که وحدت های قدیم را به اجزاء آن تقسیم می کند. (( روایت عجیبی از نظریه امپدوکلس بعدها توسط روانکاو معروف قرن بیستم، زیگموند فروید، پذیرفته شد. او این دو نیرو را اروس و تاناتوس(غریزه ی طندگی و غریزه ی مرگ) نامید. فروید با امپدوکلس موافق بود که این نیروها مبنای همه ی مواد عالم را تشکیل می دهند.))
نخستین نظریه تکامل از دل نظام امپدوکلس تکوین یافت.
عشق انواع معینی از هیولاها را گرد هم جمع می کند:
((سرهای متعددی بدون گردن رشد کردند، و دست ها جدا شده از شانه، برهنه و سرگردان بودند، و چشم ها بدون پیشانی به اطراف می نگریستند. بسیاری از موجودات با دو چهره و دو پستان به دنیا آمدند، عده ای زادگان گاو با چهره ی انسانی، و عده ای هم فرزندان انسان با کله های گاو ))
و آن هایی که توانستند بمانند باقی ماندند. ( ارسطو بعدها این دیدگاه را به دلیل بیش از حد تصادفی بودن آن مورد انتقاد قرار داد )